Een gevaarlijke ijsberg (en hoe je hem opspoort)

Er moet mij iets van het hart.

Volgens de Inspectie SZW hebben 2.5 miljoen mensen van 16 jaar en ouder moeite met lezen of schrijven. Vaak hebben zij ook moeite met digitale vaardigheden. We hebben het dus over minimaal 740.000 laaggeletterde werknemers in Nederland!

We kunnen er niet omheen: dit heeft impact op de veiligheid van mensen.

Wij worden bijna dagelijks gebeld door scholen, bedrijven of organisaties waarin mensen werkzaam zijn die het veiligheidsdiploma VCA-B niet kunnen behalen. Omdat ze niet goed met een computer overweg kunnen, omdat ze moeite hebben met taal en lezen of last hebben van faalangst.

De Inspectie SZW geeft aan dat 2% van de meldingsplichtige ongevallen veroorzaakt wordt door onvoldoende taalbeheersing. (Het gaat hierbij alleen dus over meldingsplichtige ongevallen!). Jaarlijks zijn er dan ongeveer 180 ernstige ongevallen die verband houden met taalproblemen.

Let op: we hebben het hier over het deel van de ijsberg boven de wateroppervlakte. Het grootste deel van de ijsberg bevindt zich onder water zoals u weet. Heel aannemelijk is dat tienduizenden bijna-ongevallen en onveilige handelingen verband houden met onvoldoende taalbeheersing.

Gelukkig heeft de wetgever in de Arbowet vastgelegd dat de werknemer recht heeft op instructie die je nodig bent voor je werk. Hierbij mag je afkomst, opleiding of je niveau van taalvaardigheid niet uitmaken. Belangrijk is dus dat je deze instructie ook snapt. Je weet dan wat je moet doen in de praktijk. Logisch dat veiligheidsinstructies op het juiste taalniveau gegeven moeten worden. Helaas blijft dit lastig voor opdracht- en werkgevers.

Daarom heeft het Arboplatform van de SER in 2019 een handreiking ontwikkeld om veiligheidsrisico’s die ontstaan uit taalproblemen te voorkomen. U vindt het hier.

Citaat: “Volgens de Arbowetgeving moet een werkgever de maatregelen laten aansluiten bij de eigenschappen en bekwaamheden van de werknemer”. De werkgever moet dus maatregelen treffen bij veiligheidsrisico’s die ontstaan door een gebrek aan taalvaardigheid, taalbeheersing of taalverschillen. Hierbij gaat het erom dat de werknemer wettelijke voorschriften en aanwijzingen, regels, gebruiksaanwijzingen en werkinstructies begrijpt.

Ik nam de proef op de som.

Ik ben op zoek gegaan naar een gebruiksaanwijzing van een simpele hogedrukreiniger. En kroop in het hoofd van een schoonmaker die laaggeletterd is. Dit is wat ik las:

Bij gebruik van schoonmaakmiddelen moet de informatie ten aanzien van toepassing en verwijdering alsmede de waarschuwingen van de producent van de schoonmaakmiddelen in acht worden genomen.

Als u de spelregels voor makkelijke taal erbij pakt (o.a. zoveel mogelijk enkelvoudige zinnen; iedere zin heeft maximaal 12 woorden; hoe concreter hoe beter) dan ziet u waarschijnlijk de uitdaging al. En dat terwijl deze machine vaak en veel wordt gebruikt door medewerkers met taalproblemen.

SWB heeft het gevaar van de ‘ijsberg’ en de worsteling van werkgevers vaak bij VCA onder de aandacht gebracht. Wij vinden namelijk dat iedereen in Nederland het recht heeft om veilig te werken en toegang moet hebben tot een passende opleiding. Op de website van VCA vindt u handige tips voor begeleiders van mensen die moeite hebben met B-VCA.

Een handig document dat handvatten geeft om de juiste keuzes te maken voor instructie over veilig werken. Ook wordt u bij het 3e aandachtspunt op het spoor gezet naar alternatieve trainingen zoals SWB voor mensen die veel problemen hebben met taal.

Samen krijgen we die ijsberg klein en zorgen we ervoor dat ook laaggeletterden veilig kunnen werken in onze maatschappij!